Popyt i podaż są to jedne z podstawowym pojęć w świecie ekonomii. Analiza tych dwóch zjawisk pozwala na określenie poziomu cen występujących w gospodarce. Także nastroju wśród konsumentów, a co za tym idzie kondycji gospodarki.

Bez znajomości tych zjawisk nie jest możliwe pełne ocenienie panującej sytuacji gospodarczej. Zaczynając od podstaw najprościej mówiąc, kiedy mówimy o popycie znajdujemy się po stronie kupującego dobra nabywcy. Natomiast podaż reprezentuje zachowania sprzedającego czy wytwarzającego dany produkt.

Popyt i podaż jako ilości dóbr

Zgodnie z definicją popyt jest to ilość określonego dobra, produktu, który konsumenci mają możliwość oraz chęć, aby zakupić po wyznaczonej przez sprzedającego cenie w określonym momencie. Idąc dalej przyjmuje się, zgodnie z prawem popytu, że wzrost ceny danego dobra powoduje, że wśród nabywców spada chęć i wola. Przestają lub ograniczają kupowanie danego produktu.

W sytuacji odwrotnej, przy obniżce cen popyt wzrasta, konsumenci są bardziej skłonni do nabywania danego produktu. Każde z tych stwierdzeń jest obwarowane często występującym w definicjach ekonomicznych określeniem ceteris paribus.

Co oznacza ceteris paribus?

Oznacza ono, że dane zmiany są obserwowane przy innych czynnikach niezmienionych. Zastrzeżenie to przyjmowane jest, ponieważ mnogość zjawisk zaburza możliwości poznawcze. Trudno jest zawrzeć wpływ na wszystkie możliwe obserwowane zjawiska. Dla porządku wspomnijmy także jak brzmi definicja podaży.

Podaż – definicja

Jest to także ilość dobra, którą dostawcy mają możliwość i chęć, aby dostarczyć na rynek w określonym czasie. Wzrost ceny danego dobra powoduje wzrost podaży ceteris paribus. Bowiem dostawcy chcą uzyskać wyższy dochód dzięki sprzedaży droższego produktu. Natomiast zmiana odwrotna, spadek ceny powoduje obniżenie podaży. Warto podkreślić, iż terminy wielkość popytu i podaży nie są tożsame z określeniem rozmiar popytu czy podaży.

Popyt i podaż w równowadze

W ekonomii dąży się do uzyskania równowagi pomiędzy tymi dwoma zjawiskami. Na wykresie ilustrującym zarówno krzywą popytu, jak i krzywą podaży, jeżeli zostaną one nałożone na siebie, uzyskamy w punkcie ich przecięcia punkt równowagi, czyli optymalny w danej sytuacji poziom cen.

W tym punkcie, zwanym punktem równowagi, równoważą się 2 skrajne wartości czyli chęć nabywców do zakupu i chęć wytwórców do sprzedania. Poprzez wyliczenia z uzyskiwanego punktu równowagi można obliczyć jaka ilość danego produktu i jaka wysokość jego ceny jest optymalna na rynku.

Krzywa popytu

Ilustracją na wykresie zjawiska, jakim jest popyt jest krzywa popytu. Jest to malejąca linia krzywa. Najbliżej osi rzędnych na wykresie popyt jest najwyższy. Natomiast im wyższe wartości na osi odciętych, tym wartość popytu spada.

Można łatwo wytłumaczyć takie zmiany krzywej popytu. Jeżeli cena za produkt jest niska, np. bliska 0, wówczas konsumenci będą skłonni kupić więcej. Natomiast im bardziej cena rośnie, tym bardziej nabywca zastanawia się nad zakupem dobra. Aby podkreślić różnice, warto wspomnieć o krzywej podaży. 

Krzywa podaży

Krzywa ta jest rosnąca. Najbliżej osi rzędnych na wykresie podaż jest najmniejsza. Sprzedawcy nie opłaca się produkować dużej ilości produktu po tak niskiej cenie. Im cena jest wyższa, tym uzyskiwany dochód ze sprzedaży jest większy. Na rynku występuje tendencja do dążenia do równowagi. Każda zmiana, przesunięcie której z krzywych powoduje także przesunięcie tej drugiej, tak aby wartości możliwie jak najbardziej się równoważyły. Jednak nie pozostaje to bez wpływu na cenę.

Popyt i podaż pracy

Na rynku pracy także występują takie zjawiska jak popyt i podaż. Ich badania pozwala na prawidłowe określenie panującej sytuacji. Pracownicy to wówczas wytwarzający dobro, jakim jest praca, a pracodawcy to konsumenci tego dobra. Popyt na pracę to zapotrzebowanie na pracę zgłaszane przez pracodawców. Zatem jest to liczba osób, która pracodawcy są skłonni zatrudnić w danym momencie za określone wynagrodzenie, czyli cenę pracy.

Natomiast podaż pracy to liczba osób, które w danym momencie są gotowe podjąć pracę za wyznaczoną stawkę. Popyt i podaż na rynku pracy są zależne poza poziomem popytu i podaży na rynku dóbr, także od takich czynników jak koszty i wydajność pracy.

Paradoksy a ceny na rynku

Na rynku występują dwa paradoksy, dobra, których zmiany w cena nie zgadzają się z przyjętymi w ekonomii prawami rządzącymi popytem i podażą. Pierwszy z nich to paradoks Giffena, od nazwiska naukowca, który go opisał.

Zakłada on, że jeżeli rośnie cena dobra, które traktowane jest jako podstawowe dla konsumentów to popyt zamiast spadać zaczyna rosnąć. Dzieje się tak w czasach kryzysowych z produktami takimi jak chleb, ziemniaki, fasola czy zboże.

Drugim paradoksem są dobra Veblena. Wzrost cen takich dóbr powoduje, że odnotowywany popyt jest wyższy. Są to dobra luksusowe, których posiadanie świadczy o statusie. Aby dorównać dany konsument kupuje dobra Veblena po zawyżonych cenach, ponieważ zbyt niska cena świadczyłaby o braku odpowiedniego poziomu luksusowości.